włoszczyzna: w odpowiedzi na pytania

o polecane książki. Obszerniejszą listę można podziwiać na stronie O książkach, czyli tu, a tu ;) zostawiam jedynie to, co jest dostępne w języku polskim. I by nie być posądzoną o obiektywizm i brak snobizmu, pozostawiam na liście ukochaną książkę o fotografii, dodając oczywiście, że obrazki obrazkami, ale eseje to jest dopiero to! Albumu nikt jej jeszcze w Polsce nie wydał. Tak jak nie ukazała się polecana Delizia! Johna Dickie o historii kulinariów włoskich i równie ciekawa, choć z zacięciem antropologicznym,  Italian Cuisine, A Cultural History (Alberto Capattiego i Massimo Montanari).

Historia

• John Dickie Cosa Nostra. A history of the Sicilian Mafia (Costa Nostra. Historia Mafii Sycylijskiej, tłum. Maciej Potulny, wyd. Kota Ogonem, Poznań, 2012) zgrabnie opowiedziana i dodatku dobrze udokumentowana historia sycylijskiej mafii.
• Nie da się o Włoszech bez historii papiestwa, a więc książki Paula Johnsona The Papacy, wyd. Weidenfeld & NIcolson, London 1997 (Paul Johnson Papiestwo, tłum. Tadeusz Szafrański, wyd. Inco-Veritas, 1998)

Reportaż

• Norman Lewis Naples'44. An Intelligence Officer in the Italian Labyrinth, wyd. ELand, London 2002 (Norman Lewis Neapol '44. Pamiętnik oficera wywiadu z okupowanych Włoch, tłum. Janusz Ruszkowski, wyd. Czarne, Wołowiec, 2014). Dobre tłumaczenie doskonałej książki, która - choć wojna dawno się skończyła - jest nadal świeża. Bezcenne obserwacje życia codziennego miasta, opowieść o społeczeństwie z dużą dozą humoru i ironii. Inna książka Lewisa, The Honoured Society. The Sicilian Mafia Observed jest jedną z najlepszych książek o Mafii, pisanej z dystansem, bez misjonarskiego zapału i jednostronności Roberta Saviano. Książka jeszcze nie przetłumaczona na polski, ale sądzę, że Czarne ma do niej prawa, gdyż powoli pojawiają się na rynku dzieła Lewisa: Neapol'44, Grobowiec w Sewilii, w przyszłym roku mają się ukazać Głosy Starego Morza (Voices of the Old Sea), a więc In Sicily i The Honoured Society powinny wkrótce ujrzeć polskie półki. Mam taką nadzieję. I trzymam kciuki za dobre decyzje wydawnicze Czarnego.
• Peter Robb Midnight in Sicily, wyd. Harvill Press, London 1999 (Sycylijski mrok, tłum. Bohdan Maliborski, wyd. Czarne, Wołowiec 2013) o sztuce, kulinariach, historii, podróżych i Cosa Nostrze. Jednych odstraszy od podróży na Sycylię, innych - wprost przeciwnie. Znam taką jedną, co na Sycylię teraz musi pojechać.
• Johann W. Goethe Podróż Włoska, tłum. Henryk Krzeczkowski, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980. Literatura, historia czy może reportaż? Trudno powiedzieć, zwłaszcza że Włochy od czasu podróży Goethego trochę się zmieniły. Choć czasami trudno się czyta, niemniej jednak opisy Rzymu okiem protestanta, przekraczanie granicy z Republiką Wenecką czy próby dopłynięcia na Sycylię warte są polecenia. 
• Carlo Levi Słowa są jak kamienie. Trzy dni na Sycylii (wydane w Polsce w roku 1958) - jak to u Leviego, opowieść o ciężkim życiu zwykłych ludzi, podobnie z resztą do wcześniejszej książki Leviego, Chrystus zatrzymał się na Eboli (w Polsce wydana w 1949),  opisującej życie w Bazylikacie, do której Levi został zesłany za antyfaszystowskie poglądy, A więc Kamizelka, Janko Muzykant i Antek we Włoszech.
• Karel Čapek Listy z Podróży, tłum. Piotr Godlewski, wyd. W.A.B, Warszawa 2011: przede wszystkim - zabawnie, ironicznie, czasami złośliwie i nie tylko o Włoszech.

  'O ile Wenecja najbardziej wyróżnia się kanałami, gondolami i turystami, to Padwę charakteryzuuą podcienie i rowery, Ferrarę zaś rowery, ceglane pałace i styl romański.'

Sztuka

•  Giovanna Calvenzi Photographing Italy, tłum. Dorigen Caldwell,
  Thames & Hudson,London 2003. Włochy w obiektywie najlepszych. I do tego doskonałe eseje o historii włoskiego fotoreportażu (i nie tylko).
  
• Joanna Pollakówna Weneckie Tęsknoty, W.A.B, Warszawa, 2003, siedem esejów o malarstwie i malarzach weneckiego Renesansu.
• Joanna Ugniewska Podróżować, pisać, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa, 2011 szkice o literaturze włoskiej, m.in. o Lampedusie i o literaturze podróżniczej. A więc Zagańczyk, Iwaszkiewicz, Claudio Magris, czyli same dobre nazwiska. Kilka esejów Ugniewskiej pojawiło się też w Literaturze Włoskiej w Toku Ossolineum (Wrocław 2006). I jeśli o historii literatury mowa to mogę jeszcze polecić Historię literatury włoskiej Józefa Heisteina, wyd. Ossolineum, rok 1987, wydanie drugie poprawione i uzupełnione. Naukowo, choć jedynie w zarysie, o literaturze włoskiej.
• Roberto Calasso, Marriage of Cadmus and Harmony (Zaślubiny Kadmosa z Harmonią, tłum. Stanisław Kasprzysiak, wyd. Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa 2010) świeże spojrzenie na mity greckie, na rzeczy, które się nie zdarzyły, ale są zawsze; poruszająca opowieść o korowodzie zaskakująco bliskich mitycznych zjaw, o ludzkim przerażeniu i fascynacji tajemnicą, jaką jest świat, cytując za wydawcą ;)
• wpisuję do sztuki, ale z równym powodzeniem mogłabym też dopisać do reportażu lub historii, ale już nie do kulinariów: Jarosław Mikołajewski Rzymska Komedia, wyd. Agora, Warszawa 2011, najciekawszy przewodnik po Rzymie, choć brakuje mu indeksu.

Włosi o sobie

• Giuseppe Tomasi di Lampedusa Lampart, tłum. Zofia Ernstowa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1963. Uznana za najważniejszą książkę literatury włoskiej. Nie będę się wychylać: to książka, którą powinno się przeczytać. Zwłaszcza przed wyjazdem na Sycylię. Przydałoby się by przetłumaczono ją jeszcze raz zwłaszcza, że na rynku jest Ostatni Lampart Davida Gilmoura (wyd. PWN, 2009). Ostatniego Lamparta też polecam, choć nie znam polskiego tłumaczenia. Oryginał wydało wydawnictwo ELand, Londyn (The Last Leopard . A life of Giuseppe Tomasi di Lampedusa, David Gilmour ). The Leopard,czyli angielską wersję włoskiego oryginału w tłumaczeniu Archibalda Colquhouna wydał ostatnio Harvill Secker, 28.04.2014: okazuje się, że książkę przetłumaczył ponownie na j.polski Stanisław Kasprzysiak, wydał ją w roku 2009 wydawnictwo Czuły Barbarzyńca pod tytułem Gepard.
• Claudio Magris Danube, tłum. Patrick Creagh, The Harvill Press, London, 1989, o rzece, jej historii. ludziach i miejscach (wydany również po polsku: Dunaj, tłum. Joanna Ugniewska, Anna Osmólska-Mętrak wyd. Czytelnik, 2004)